Gmina Jaworzyna Śląska położona jest w środkowej części Przedgórza Sudeckiego, pomiędzy masywem Ślęży na wschodzie, a krawędzią środkowej części Sudetów - na południowym zachodzie. Administracyjnie należy do powiatu świdnickiego i usytuowana jest w centralno-południowej części województwa dolnośląskiego.
Geologicznie rejon Jaworzyny Śląskiej leży w obrębie tak zwanego bloku przedsudeckiego, składającego się z trzech elementów strukturalnych:
- południowo-wschodniego (fragment gór prekambryjskich)
- północnego-imbramowickiego (zbudowanego z zieleńców i amfibolitów)
- środkowego (stanowi go granitowy masyw Strzegom - Sobótka, wykształcony w hercyńskich czasach górotwórczych)
Występowanie tak wielu form fizyczno-geograficznych wynika ze struktury i rzeźby terenu, którą tworzą pogórza z resztkami zrównań i ilastych osadów pochodzących z okresu zlodowaceń (trzeciorzędowych i plejstoceńskich). Na powierzchni tego obszaru znajduje się kaolin oraz czerwona zwietrzelina składająca się z magnezu, żelaza i niklu.
Teren gminy opada do wysokości 272 m nad poziomem morza na południowym zachodzie i do 191 m n.p.m. na północnym wschodzie. Przez omawiany obszar przepływają dwa większe cieki wodne - na zachodzie rzeka Pełcznica i na północy, na krótkim odcinku będącym granicą administracyjną, rzeka Strzegomka.
Walory szaty roślinnej nie są duże. Powodu istniejącego stanu rzeczy należy szukać w dalekiej historii. Gmina Jaworzyna Śląska, podobnie jak całe Przedgórze Sudeckie, ze względu na urodzajną glebę i możliwość szybkiego pozyskania drewna opałowego, pozbawiona została pierwotnych lasów i roślinności już we wczesnym średniowieczu. Świadczy o tym obecny wtórny charakter i skład florystyczny skupisk zieleni z przeważającą liczbą gatunków liściastych. Lasy na obszarze gminy stanowią 3,25% powierzchni terenu, to jest 498 ha, z czego na miasto przypada 12 ha.
Większe kompleksy leśne, poza Jaworzyną Śląską, znajdują się w zachodniej części gminy, tuż za wsiami Nowy Jaworów i Pasieczna. Przeważającymi gatunkami leśnymi są osika, wierzba, jesion, lipa, dąb. Pozostałe takie jak brzoza, klon, jawor, robinia akacjowa występują rzadziej. Skromne skupiska drzew i zarośli zachowały się na stokach wzgórz, nad potokami oraz rzekami. Potencjalna roślinność naturalna, która przetrwała, należy do typu określanego jako grądy środkowoeuropejskie (łac. Galio Carpinetum) i grądy subkontynentalne (łac. Tilia Carpinetum) z odmianą śląsko-wielkopolską, formą niżową oraz serią żyzną. Na obszarach podmokłych i korytach byłych rzek lub na terenach towarzyszących ciekom wodnym, można spotkać drobne skupiska zieleni. Zalicza się do nich łęgi jesionowo-wiązowe, zbiorowiska o charakterze przejściowym i łęgowe lasy wiązowe.
Roślinność niska występująca na terenie gminy nie odbiega gatunkowo od tej, która porasta obszar Dolnego Śląska i zalicza się do następujących typów roślinności:
- eurosyberyjska, np. goździk pyszny (Dianthus superbus)
- środkowoeuropejska, np. gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holoska), turzyca zwisła (Carex Pendula)
- atlantycka, np. tojeść gajowa
- subpolarna, np. ostrożeń siwy (Cirsium carum)
Fauna gminy Jaworzyna Śląska jest uboga z powodu wyniszczenia lasów i łąk. Spotyka się tu w większości zespół typowy dla pól uprawnych z przedstawicielami świata zwierzęcego, takimi jak zające szaraki, dzikie króliki, nornice, chomiki, krety, lisy, łasice, jeże zachodnie, kląskawki, koszatki, mysikróliki, polniki północne, sarny.
Z ptaków występują: zięby, sójki, sikorki, mysikróliki, bociany białe, bociany czarne, gawrony, kuropatwy, przepiórki, skowronki, płochacze i pokrzywnice.
Od lat funkcjonowanie przemysłu na obszarze gminy Jaworzyna Śląska związane jest z występowaniem w strukturze geologicznej omawianego terenu cennych surowców mineralnych. Są to przede wszystkim naturalne złoża skalne, pochodzące z okresu czwartorzędu: łupki ilaste, mułowce piaszczyste, kwarcyty, lidytyty i wapienie.
Korzystna lokalizacja geograficzna gminy Jaworzyna Śląska ma znaczący wpływ nie tylko na aktywność społeczno-gospodarczą omawianego obszaru, ale również na jego atrakcyjność turystyczną. Mimo widocznego braku lasów i wzniesień teren gminy jest malowniczy. Jego walory klimatyczno-topograficzne oraz dobre skomunikowanie przemawia za rozbudową obsługi ruchu turystycznego w postaci hoteli, pensjonatów czy gospodarstw agroturystycznych.
Obiecujące pod tym względem są wsie posiadające zabytkowe kompleksy pałacowo-parkowe, a zwłaszcza zamek w Bagieńcu i w Piotrowicach Świdnickich. Łagodny charakter klimatu występującego na obszarze analizowanej gminy w połączeniu z korzystnymi pod względem bonitacyjnym glebami, sprzyja rodzajom dotychczas stosowanych upraw. Wspomniane gleby posiadają wysoką jakość i podlegają ochronie, co należy uwzględnić przy ewentualnych procesach inwestycyjnych. Szata roślinna jak i świat zwierzęcy omawianego obszaru nie są urozmaicone pod względem jakościowym.
Naturalne surowce mineralne, które występują na przedmiotowym obszarze i terenach sąsiednich, tworzą bazę surowcową dla istniejącego przemysłu. Zasoby kruszywa naturalnego w gminie Jaworzyna Śląska obliczane są obecnie na 3265 tys. ton, zaś surowca kaolinowego na 3043 tys. ton. Wielkość wspomnianych złóż pozwala na sprzedaż wydobywanych zasobów innym zakładom produkcji porcelany i armatury sanitarnej. Warunki naturalne predystynują gminę Jaworzyna Śląska do funkcjonowania na jej obszarze takich dziedzin gospodarki jak: rolnictwo, przemysł rolno-spożywczy, wydobywczy i ceramiczny, komunikacja oraz turystyka.
Na obszarze gminy Jaworzyna Śląska, przeważają gleby orne pszenne, głównie III i IV klasy bonitacyjnej. Ich podatność na erozję jest słaba, a przeznaczenie przeważnie rolnicze. Skład opiera się w głównej mierze na czerwonych zwietrzelinach skalno-krystalicznych i kaolinie. Są to przede wszystkim urodzajne gleby żwirowe i gliniaste, dla których skałę macierzystą stanowią utwory lessowate. Najbardziej żyzne z nich (iły trzeciorzędowe) występują w okolicach miasta Jaworzyna Śląska.